Wat is virtual reality?

virtual realitybril

Wat is virtual reality?

Laatste update: 26-04-2024

Vergaderen vanuit je bed of de maan even van dichtbij bekijken: de ontwikkelingen rondom virtual reality gaan steeds verder. Grote bedrijven investeren meer en meer in deze technologie en VR-startups schieten als paddenstoelen uit de grond. Met VR-bril en controllers in de hand navigeren door een digitaal leven: is dat onze toekomst?

Wat is virtual reality?

Virtual reality, oftewel virtuele werkelijkheid, is een online omgeving waarin een realistische situatie wordt nagebootst. Door gebruik te maken van verschillende zintuigen, komt de omgeving als ‘echt’ over. In de meeste gevallen komt daar een bril aan te pas, soms ook een handset. Het beeld of programma dat in de bril zit, kan zowel een echte video als een animatie zijn. Een veel voorkomende vorm van vr is 360 graden video. Deze video’s worden gemaakt met een speciale camera, waarbij aan alle kanten een lens zit. Zo wordt er in een keer een shot gemaakt van alles rondom de camera. Hoe dat er precies uitziet, zie je in de video hieronder.

360 graden video tussen de ringstaartmaki's. 

Hoe lang bestaat virtual reality al?

Het idee van virtual reality en een 360 gradenbeeld bestaat al lang. Vanaf de 19e eeuw begint men met het maken van panoramaschilderijen. Dit is een eerste poging tot een 360 graden beleving. In China zijn panorama’s een belangrijk onderdeel van de handrol.

een handrol

Er zijn meerdere mensen verantwoordelijk voor de ontdekking van de virtual reality-technologie, waaronder de bedenker van de term: Jaron Lanier, maar de Amerikaan Morton Heilig (1926 – 1997) wordt gezien als de vader van VR. Hij is de bedenker van Sensorama, een machine die een 3D-ervaring inclusief geluid en effecten als wind kan produceren. Heilig noemt het zelf “Experience Theater”. Uiteindelijk is de Sensorama niet verder ontwikkeld, omdat het te veel tijd en geld kost om het apparaat te produceren.

vr_sensorama
Morton Heiligs Sensorama.

Voor de wijze van kijken is lang gezocht naar een gebruiksvriendelijke oplossing. De voorloper van de Google Cardboard, de kartonnen virtual reality bril, is de stereoscoop van Charles Wheatstone (1802 – 1875). Hij bedacht dat het brein een driedimensionale afbeelding kon maken als er twee dezelfde afbeeldingen naast elkaar gezet worden.

stereoscoop
Een voorbeeld van afbeeldingen in de stereoscoop.

Er wordt al vroeg getest met simulatoren, ook een variant van een 360-gradenervaring. Edward Link bedacht de eerste vliegsimulator voor gevechtsvliegtuigen in 1929. De zogenaamde  ‘Link Trainer’ wordt gemaakt om piloten veilig en makkelijk leren hoe ze met het vliegtuig om moeten gaan. De simulator is tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt om meer dan vijfhonderdduizend piloten te trainen.

Een test met de Link Trainer.

Jaren later, in 1992, kondigt gamebedrijf Sega aan een nieuwe manier van gamen gevonden te hebben: een virtual reality-ervaring, inclusief bril. Het maken van deze set blijkt erg lastig en Sega is nooit verder gekomen dan een prototype. Zo zou de gebruiker misselijk worden en hoofdpijn krijgen van de bril.

vr_sega
De Virtua Racing van Sega.

In de afgelopen tien jaar is virtual reality snel getransformeerd naar een consumententechnologie. Een van de meest bekende bedrijven in deze branche is Oculus Rift. De ontwikkelingen gaan minder snel dan gedacht, volgens Virtual Reality Society. Dat komt vooral door de hoge verwachtingen die men heeft wat de technologie betreft. Een ander probleem is dat mensen het vaak spectaculair vinden, maar er niets mee willen doen. Bedrijven blijven het wel proberen. Zo ook de Nederlandse filmbranche, met een korte 360 graden film.

Frank Lammers over zijn film 'Of ik gek ben' bij Eva Jinek. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.

Bij Facebook experimenteren ze met de mogelijkheid om chatrooms in virtual reality te creëren. Mark Zuckerberg test een demo live tijdens een van zijn events. Ook tijdens de Olympische Winterspelen in Pyeonchang staan verschillende apparaten waar je bijvoorbeeld kunt skiën in virtual reality.

VR tijdens de Olympische Spelen
Skisimulatie in Pyeongchang tijdens de Olympische Spelen.
 © ANP

Welke andere vormen van online reality zijn er?

Virtual reality is niet de enige in het rijtje van online realities. Twee andere varianten zijn augmented reality en mixed reality. 

Augmented reality
Augmented reality, toegevoegde werkelijkheid, is een ‘laagje’ over de werkelijkheid. Denk aan Pokémon GO: de Pokémon verschijnen in de echte wereld via je telefoon. Een van de bekendste ontwikklingen naast Pokémon Go is de Google Glass. Met deze bril moet het mogelijk zijn om te kijken wat voor weer het wordt, zonder een browser te hoeven openen. De ontwikkeling van deze bril staan op dit moment op een lager pitje. 

Met augmented reality is nu al heel veel mogelijk. Als deze technologie naar het grote publiek gaat, ontstaan er allerlei nieuwe mogelijkheden. Zo kan een reclamebureau hun reclame op gebouwen plaatsen of kan iemand een festival organiseren zonder dat er daadwerkelijk mensen aan te pas komen. Hoe dat precies werkt, zie je in de video hieronder. 

De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start

Mixed reality
Mixed Reality lijkt veel op augmented reality, maar verschilt in de kern. Bij mixed reality is het mogelijk om computer graphics samen te laten werken met de echte wereld, een echte interactie. Dit kan bij augmented reality niet. Zo speel je bijvoorbeeld een spelletje met vijandige robots of een potje schaken met een virtuele tegenstander. Daarnaast is het, net als virtual reality, vaak zo realistisch mogelijk. Bij augmented reality is dat niet nodig.

Welke stappen in deze virtuele richting hebben we nu al ondernomen?

Er zijn al een aantal manieren waarop we virtual reality gebruiken. Een van de early adopters van de virtual realitytechnologie is de gamewereld. Games als SecondLife zijn in VR te bewonderen, maar ook klassiekers als Guitar Hero (onder de Rock Band VR) worden realiteit. Zo kan de speler met een VR-set op een online podium zijn of haar favoriete liedjes spelen, terwijl het publiek losgaat.

vr_game
Games met VR-uitrusting.

Een andere toepassing van virtual reality is therapie. VR wordt bijvoorbeeld ingezet om mensen van hun angsten af te helpen. Iemand met hoogtevrees kan door een virtuele simulatie toch even over dat randje van het balkon kijken, zonder daar daadwerkelijk te staan. Hoe dat precies werkt, zie je in het fragment hieronder.

Durf jij over de rand te kijken? Therapie voor mensen met hoogtevrees.

Een langzame, maar duidelijke ontwikkeling vindt plaats op onderwijsgebied. Hierbij ligt de focus op het ervarend leren. Door met virtual reality in het zonnestelsel te zweven of het koraalrif van dichtbij te bekijken, blijft er meer informatie hangen. Een voorbeeld is Google Expeditions, waarmee men door verschillende locaties kan reizen. Een docent kan hier lesmateriaal verbinden met de expeditie. Toch wordt VR in Nederland nog niet zo veel gebruikt op scholen. Hoe dat komt, wordt hieronder uitgelegd.

Virtual reality als lesmateriaal: hoe werkt dat?

Wat zijn de gevaren van VR?

Bij iedere bril of bij ieder pakket wordt een waarschuwing afgegeven: kijk uit waar en wanneer je de bril gebruikt. De bril zorgt voor een zekere isolatie van de buitenwereld en dat kan soms best gevaarlijk zijn. Daarom wordt vaak geadviseerd om een plek te kiezen waar de gebruiker nergens tegenaan kan lopen.

Er lopen onderzoeken naar de verergering van bijziendheid door een scherm zo dicht bij je ogen te dragen. Ook hoofdpijn is een van de bijwerkingen van het (te lang) dragen van een bril. De hersenen weten niet of ze scherp moeten stellen op het virtuele beeld of op het schermpje van de bril. Dat levert hoofdpijn en vermoeidheid op. Een aantal onderzoekers van Stanford University komen met een prototype van een bril die zowel de hoofdpijn als de bijziendheid op zou moeten lossen.

vr_gear
De virtual reality uitrusting.
 © ANP

Een ander ‘gevaar’ is het gebrek aan persoonlijk contact. Wanneer men een-op-een interactie heeft in een game kan dat prettig zijn, maar het kan ook omslaan in een isolatie van de buitenwereld. Deze gedachte wordt veel gedeeld in forums en op websites. Of we juist eenzamer worden van VR is nog niet wetenschappelijk onderbouwd.  

Volgens Ashley Cowan, CEO en oprichter van VR City is isolatie juist een mooi onderdeel van virtual reality. We zijn te druk met alles om ons heen om ons te kunnen focussen op één onderdeel. “Wat ik mooi vind aan virtual reality is dat het al je aandacht opeist en je afsluit van de drukte van het dagelijks leven. Even geen WhatsApp of Facebook tussendoor,” schrijft hij.

Doen we in de toekomst alles online?

Dagelijks komen er nieuwe producten en ideeën rondom virtual reality op de markt. Zodra VR aanslaat bij het grote publiek, is het niet ondenkbaar dat we snel daarna niet meer naar een kantoor gaan voor de vergadering, maar inloggen in een virtuele versie van het gebouw. Kunstenaar Keiichi Matsuda maakt een korte film waarin het dagelijks leven gemixt wordt met een virtuele laag.

vr_matsuda
Keiichi Matsuda, kunstenaar en spreker op het gebied van virtual reality.

Volgens Erik Veldhoen, organisatieadviseur en consultant op het gebied van innovatie, moeten we praten over virtualisering: onszelf opnieuw uitvinden in een virtuele wereld. Werken in een virtuele ruimte betekent volgens hem meer transparantie binnen een bedrijf en dus een kwaliteitsverbetering van de werkomstandigheden. Hij ziet ons in de toekomst allemaal als beheerders van een eigen virtuele ruimte (een chatroom bijvoorbeeld), waar alleen de eigenaar in kan. Deze ontwikkeling betekent ook dat je overal, altijd kunt werken. Je hoeft niet meer te reizen, je opent alleen je virtuele ruimte.

De verschillende realities nemen langzaam een steeds grotere plek in onze samenleving in. Omdat de virtual realitybril nog niet bij iedereen thuis ligt en de techniek nog erg onbekend is bij het grote publiek, lijkt de ontwikkeling langzamer te gaan dan verwacht. De mogelijkheden zijn eindeloos, maar voor nu wordt de technologie vooral ingezet als aanvulling op onze huidige techniek.

vr_wereld
Een landschap in SecondLife.

In het kort

  • Virtual reality is een is een (online) omgeving waarin een realistische situatie wordt nagebootst.

  • Er zijn meerdere mensen verantwoordelijk voor de ontdekking van de virtual reality technologie, maar de Amerikaan Morton Heilig (1926 – 1997) wordt gezien als de vader van VR.

  • Er zijn ook andere realities: augmented reality, toegevoegde werkelijkheid, is een laagje over de werkelijkheid (denk aan Pokmon GO) en mixed reality, waarbij het mogelijk is om computer graphics samen te laten werken met de echte wereld.

  • Virtual reality wordt nu onder andere als les- of trainingsmateriaal ingezet, in therapiesessies om mensen van hun angsten af te helpen gebruikt en als nieuwe manier van gaming gepromoot.  

  • Voor nu dient de techniek als aanvulling op onze huidige samenleving. Het lijkt erop dat het wel groeit, maar helemaal in virtual reality leven is nu nog niet mogelijk.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

Ook interessant om te weten